Kredyty frankowe – co dalej?

Kredyty we frankach szwajcarskich do dziś stanowią kontrowersyjny temat. Wielu Polakom przywodzą one na myśl ogromne zadłużenie, którego niełatwo jest się pozbyć. W naszym kraju wciąż tysiące osób spłacają raty w tej walucie. Gdy decydowały się one na kredyt we frankach, w Polsce i na świecie panowały zupełnie inne niż obecne warunki finansowe. Pomocny dla frankowiczów może być wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który daje możliwość sądowej walki nie tylko o unieważnienie wiążących ich umów, ale także przewalutowanie kredytu po korzystniejszym kursie. Jak obecnie wygląda sytuacja konsumenta kredytu we frankach szwajcarskich w Polsce? Czy 2022 rok przyniesie dla niego pozytywne zmiany?

Historia kredytów frankowych w Polsce

W Polsce zobowiązania kredytowe z ryzykiem walutowym pojawiły się w roku 1996. Kredyty we frankach zdobyły jednak swoją popularność dopiero w 2004 roku, co miało związek z niskim kursem CHF. W tamtym okresie były one bardziej opłacalne niż zobowiązania w PLN, w związku z czym decydowało się na nie więcej osób. Kredyty frankowe stanowiły również okazję do osiągnięcia znacznego zysku dla udzielających je banków. Dane Komisji Nadzoru Finansowego wskazują, że w 2004 roku wartość kredytów w walucie obcej wyniosła 6,1 mld złotych polskich.

Pierwsza Rekomendacja S

Okres szczytowy kredytów hipotecznych we frankach przypada na lata 2006-2008. W 2006 roku w życie weszła pierwsza Rekomendacja S, w której to Komisja Nadzoru Bankowego zaleciła prezentowanie klientom symulacji wysokości raty kredytu z założeniem, że kurs polskiego złotego do waluty obcej osłabnie o 20%, natomiast stopa procentowa wzrośnie o 4 punkty procentowe. Dodatkowo banki zobowiązane były do przedstawiania propozycji kredytów w złotówkach jako pierwszych. Gdy jednak konsument decydował się na kredyt w walucie obcej, musiał pisemnie poświadczyć m.in. świadomości związanego z tą decyzją ryzyka finansowego. Ponadto w związku z tą regulacją, od osoby decydującej się na kredyt hipoteczny w CHF wymagana była o 20% wyższa zdolność kredytowa niż przed 2006 rokiem.

Mimo wprowadzonej Rekomendacji S, przez którą kredytów we frankach nie udzielano już w tak zawrotnym tempie jak wcześniej, na rok 2008 przypada największy szczyt ich popularności. Czynnikami, które bezpośrednio przyczyniły się do tego stanu były m.in. stosunkowo niski kurs franka szwajcarskiego oraz niższe oprocentowanie kredytu w przypadku waluty obcej niż polskiej.

 

Druga Rekomendacja S

Druga Rekomendacja S, wprowadzona w życie w 2009 roku, związana była z dobrymi praktykami w zakresie zabezpieczonych hipotecznie ekspozycji kredytowych. Banki zyskały obowiązek informowania osób zainteresowanych kredytem o ryzyku związanym z różnicą pomiędzy kursem kupna a sprzedaży obcych walut. Ponadto kredytobiorcy otrzymali możliwość spłaty zobowiązania w walucie indeksacyjnej, czyli we franku szwajcarskim.

Trzecia Rekomendacja S

Trzecia Rekomendacja S, z 2011 roku, zastąpiła pierwszą rekomendację. Od momentu jej wprowadzenia, maksymalny poziom wydatków na obsługę kredytów do średnich dochodów netto osoby decydującej się na to zobowiązanie nie mógł przekraczać 42%. Zdolność kredytową zaczęto liczyć dla maksymalnego okresu 25 lat, a gdy mowa była o dłuższym czasie, przyjmowano najwyższy poziom ustalony w rekomendacji. W tamtym czasie pod uwagę brano również moment osiągnięcia wieku emerytalnego przez kredytobiorcę, aby uwzględnić możliwość obniżenia jego dochodów.

Czwarta Rekomendacja S

W 2013 roku ogłoszono czwartą Rekomendację S. Został w niej określony maksymalny okres spłaty kredytu, ustalony na 25 lat. Ponadto zdolność kredytową liczono dla nie więcej niż 30 lat, co zmniejszyło szanse wielu osób na otrzymanie kredytu. Minimalna wysokość wkładu własnego miała natomiast od 2014 do 2017 roku osiągnąć poziom 20%. Istotną zmianą był również zapis, który zmuszał banki do udzielania tego typu kredytów w walucie, w której kredytobiorca otrzymywał wynagrodzenie.

 

Wzrost kursu CHF i ustawa „frankowa”

Między 2007 a 2016 rokiem kurs CHF wzrósł o 90,5%. W związku z tym, kwota zadłużenia wielu kredytobiorców przewyższała kwotę ich zobowiązania, a także wartość nieruchomości będącej jej zabezpieczeniem. W 2017 roku, ze względu na umocnienie się waluty PLN, a także obniżenie poziomu stóp procentowych, sytuacja osób ze zobowiązaniem kredytowym nieco się poprawiła. Mimo to wciąż nie była ona stabilna, w związku z czym w 2019 roku prężnie pracowano nad prezydenckim projektem tzw. ustawy „frankowej”, uchwalonej cztery lata wcześniej, w 2015 roku. Nowelizacja miała obowiązywać od 2020 roku, a wprowadzone w niej zmiany dotyczyły m.in. wydłużenia okresu pomocy kredytobiorcom (z 18 do 36 miesięcy), a także zwiększenia jej wartości (z 1 500 zł do 2 000 zł miesięcznie). Choć była ona korzystna dla osób obciążonych zobowiązaniem, nie rozwiązywała problemów z kredytami hipotecznymi we frankach – zawarte w niej możliwości pomocy mogły jedynie na pewien czas wesprzeć kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej i wyrok w sprawie frankowiczów

Wyrok TSUE z 3 października 2019 roku był odpowiedzią na pytanie prejudycjalne skierowane do niego przez polski sąd. W tym czasie, w naszym kraju rozpatrywano sprawę małżeństwa, dotyczącą kredytu indeksowanego kursem CHF. W sprawie tej stroną pozwaną był Raiffeisen Bank, w którym w 2008 roku zaciągnięty został kredyt hipoteczny. Zdaniem strony pozywającej, podczas zawierania umowy kredytu bank wykorzystał niedozwoloną klauzulę indeksacyjną – kursy franka szwajcarskiego miały pochodzić ze specjalnie stworzonej tabeli, niekorzystnej dla konsumentów.

W związku z wątpliwościami w tej sprawie, których nabrał rozpatrujący ją sąd, już w 2018 Trybunał Sprawiedliwości UE otrzymał od sędziego Kamila Gołaszewskiego pytania. Dotyczyły one powodów i sposobu zawarcia analizowanej umowy kredytowej. Jedną z dopuszczanych opcji, z którą między innymi związane były wątpliwości, było uznanie dokumentu za nieważny. Musiałoby jednak zostać stwierdzone istnienie w nim nieuczciwych postanowień (w rozumieniu dyrektywy 93/13/EWG).

Decyzja rzecznika TSUE

Jak zostało uznane przez rzecznika TSUE, Giovanniego Pitruzzella, sąd krajowy nie mógł wpływać na treść warunków w umowie kredytu małżeństwa z bankiem, uznanych przez niego za nieuczciwe. Powinno się natomiast wyeliminować z dokumentów niedozwoloną klauzulę. Rolę sądu stanowiło więc dokonanie oceny: czy obowiązywanie umowy bez niedozwolonej klauzuli było wciąż możliwe pod względem prawnym? Dzięki temu kredyty frankowe wypłacone w PLN mogłyby być oprocentowane wg stawek LIBOR (London Interbank Offer Rate).

 

Interpretacja decyzji TSUE w sprawie kredytów frankowych

Kredyty walutowe we franku szwajcarskim są problematycznie nie tylko dla kredytobiorcy, ale również dla banku. W wyniku orzeczeń TSUE, a także postępowań sądowych, kredytodawcy mogą potencjalnie wiele stracić. Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że należy usunąć z umów kredytowych niedozwolone klauzule. Kryterium oceny ich niezgodności z przepisami ma natomiast stanowić interes klienta.

W związku z usuwaniem klauzuli z umów, zmieniony mógł zostać charakter i główny przedmiot wielu z nich. Jeśli tak by się stało, zgodnie z prawem UE możliwe byłoby ich oficjalne unieważnienie. TSUE zaznaczył przy tym, że nie ma w polskim prawie przyzwolenia na zastąpienie wykreślonej klauzuli inną regulacją, zgodną z prawem.

Choć ogłoszony wyrok nie rozwiąże wszystkich problemów z kredytami frankowymi w Polsce, z pewnością jest on pomocny dla wielu poszkodowanych kredytobiorców. Ilu z nich skorzysta z niego w 2022 roku? Masz pytania odnośnie kredytu? Zapraszamy do kontaktu z radca prawny Olsztyn Kancelaria Radców Prawnych Borowa & Ćwiekowska

Kto nie skorzysta na decyzji TSUE?

Nie wszyscy kredytobiorcy kredytów frankowych, choć z pewnością ich sytuacja się poprawiła, mogą cieszyć się pełnym spokojem o swoje zadłużenie. Prawnicy, którzy przeanalizowali wyrok TSUE otwarcie mówią o fakcie, że nie dotyczy on każdego klienta banku. W rzeczywistości ma zastosowanie jedynie jeśli chodzi o zbiorowe interesy konsumentów z umowami o kredyty indeksowane we frankach, nie rozwiąże więc problemów m.in. kredytów hipotecznych denominowanych w CHF.

Umowy związane z kredytami frankowymi nie są anulowane automatycznie. To klienci banków odpowiadają za to, aby wnieść sprawy do sądu, co nie zawsze kończy się ich zwycięstwem.

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 2021 roku

W 2021 roku TSUE odpowiedział na skierowane do niego zapytanie, płynące z jednego z warszawskich sądów. Na podstawie odpowiedzi stwierdzić można, że istnieje konieczność formułowania zapisów w sposób jednoznaczny, co pozwoli na samodzielne określenie kursu w danym dniu przez kredytobiorcę. Ponadto TSUE dodał, że nie powinna być dopuszczana możliwość złagodzenia nieuczciwości takiej metody przez krajowy sąd poprzez wykładnię przepisów. Jest to kolejna pozytywna wiadomość dla polskich frankowiczów.

Zdecydowana większość klientów, którzy decydują się na drogę sądową w załatwianiu swoich spraw z bankami, angażuje w to przedsięwzięcie zaznajomionego z tematem radcę prawnego. Kancelaria Radców Prawnych Borowa & Ćwiekowska w Olsztynie oferuje usługi z zakresu pomocy prawnej, m.in. porady prawne, godną reprezentację klienta przed polskimi sądami oraz organami władzy publicznej, a także przygotowywanie wielu dokumentów czy prowadzenie negocjacji i mediacji. Z pomocą profesjonalisty, który zna się na wykonywanej przez siebie pracy, zdecydowanie łatwiej jest osiągnąć zamierzone cele.

Osoby zainteresowane zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą oraz kontaktu. Chętnie podejmiemy z Państwem współpracę, z której korzyści będą obustronne.